ﻣﻘﺪﻣﻪ

در دوران اﻣﻮﯾﺎن و ﻋﺒﺎﺳﯿﺎن اﻏﻠﺐ ﺷﺎﻋﺮان ﺳﺘﺎﯾﺸﮕﺮ ﺣﮑﺎم اﻣـﻮي و ﻋﺒﺎﺳـﯽ ﺑﻮدﻧـﺪ و در ﻣﻘﺎﺑـﻞ اﯾـﻦ ﺧﯿـﻞ دﻧﯿـﺎ ﭘﺮﺳﺖ دﺳﺘﻪ اي اﻧﺪك راﻣﯽ ﺑﯿﻨﯿﻢ ﮐﻪ در ﻫﺮ دو دوره ﻧﻪ ﺑـﯿﻢ ﺟـﺎن داﺷـﺘﻨﺪ و ﻧـﻪ اﻣﯿـﺪ ﻧـﺎن، اﯾﻨـﺎن ﻫﻤـﺎن ﮔـﺮوه ﮐﻮﭼﮏ اﻧﺪ ﮐﻪ در ﺗﺎرﯾﺦ ادﺑﯿﺎت ﺑﻨﺎم ﺷﺎﻋﺮان ﺷﯿﻌﯽ ﻣﺸﻬﻮر ﮔﺸﺘﻪ اﻧﺪ. ﺳﺮ دﺳﺘﻪ ي اﯾﻨﺎن را ﺑﺎﯾﺪ ﮐﻤﯿﺖ ﺑﻦ زﯾـﺎد اﺳﺪي و ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ آﺛﺎر ﻣﺪﺣﯽ ﻋﺼﺮ اﻣﻮي را ﺑﺎﯾﺪ ﻫﺎﺷﻤﯿﺎت اﯾﻦ ﺷﺎﻋﺮ ﺷـﻤﺮد و ﭘـﺲ از او ﺷـﺎﻋﺮان دﯾﮕـﺮ ﮐـﻪ در ﻋﺼﺮ اﻣﻮي ﯾﺎ ﻋﺼﺮ ﻋﺒﺎﺳﯽ ﻣﯽ زﯾﺴﺘﻪ اﻧﺪ ﺷﺎﻋﺮاﻧﯽ ﻫﻤﭽﻮن دﻋﺒﻞ ﺧﺰاﻋﯽ.
زﻧﺪﮔﯽ ﻧﺎﻣﻪ دﻋﺒﻞ ﺧﺰاﻋﯽ دﻋﺒﻞ ﺑﻦ ﻋﻠﯽ ﺑﻦ رزﯾﻦ ﺑﻦ ﻋﺜﻤﺎن ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﺑﺪﯾﻞ ﺑﻦ ورﻗﺎء ﺧﺰاﻋﯽ ﮐﻮﻓﯽ، ﺷﺎﻋﺮي ﺑﻠﯿﻎ و ﺳﺨﻨﻮري ادﯾﺐ و داﻧﺸﻤﻨﺪي واﻻﻣﻘﺎم ﺑﻮده ﮐﻪ ﻋﻤﺮ ﺧﻮد را در ﻣﺪﯾﺤﻪ ﻋﻠـﯿﻬﻢ » ﺳﺮاﺋﯽ و ذﮐﺮ ﻓﻀﺎﯾﻞ اﻫﻞ ﺑﯿـﺖ ﻋﺼـﻤﺖ و ﻃﻬـﺎرت و دﻓﺎع از ﺣﺮﯾﻢ ﻣﻘﺪس وﻻﯾﺖ ﺳﭙﺮي ﮐﺮده اﺳﺖ. ﻣﺮﺣﻮم ﺷﯿﺦ ﻃﻮﺳﯽ و ﻣﺮﺣﻮم ﻧﺠﺎﺷﯽ او را از ﯾـﺎران «اﻟﺴﻼم ﺑﻪ ﺷﻤﺎر آورده و در ﮐﺘﺐ رﺟﺎل ﺧﻮﯾﺶ، وي را ﺑﻪ ﻏﺎﯾﺖ ﺳﺘﻮده «ﻋﻠﯿﻪ اﻟﺴﻼم»ﺣﻀﺮت رﺿﺎ اﻧﺪ. دﻋﺒﻞ ﺑﺮﺧﻼف ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺷﺎﻋﺮان، ﺷﺨﺼﯿﺘﯽ ﺷﺠﺎع و ﻣﻨﯿﻊ اﻟﻄﺒﻊ داﺷﺘﻪ ﮐﻪ ﭼﻮن ﻣﯿﺨﻮاﺳﺘﻪ در ﻫﺠﻮ ﮐﺴﯽ ﺷـﻌﺮي ﮔﻮﯾـﺪ، از ﻣﻘـﺎم او ﺑﺎﮐﯽ ﻧﺪاﺷﺘﻪ اﺳﺖ؛ ﭼﻨﺎن ﮐﻪ رﺷﯿﺪ و ﻣﺎﻣﻮن. ﻣﻌﺘﺼﻢ و واﺛﻖ و دﯾﮕﺮان را ﻫﺠﻮ ﮐﺮد و ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﻌﺘﺼـﻢ ﺑﻪ ﻗﺘﻞ رﺳﯿﺪ و ﭼﻮن ﮐﺴﯽ را ﺑﻪ ﺷﻌﺮ ﺧﻮﯾﺶ ﻣﺪح و ﺳﺘﺎﯾﺶ ﻣﯿﮑﺮد از ﺧﻔﻘﺎن روزﮔﺎر واﻫﻤﻪ اي ﻧﺪاﺷـﺖ؛ ﭼﻨـﺎن آن ﻫﻢ در ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺑﻨﯿﻌﺒﺎس ﺑﺰرﮔﺘﺮﯾﻦ ﮔﻮاه ﺑﺮ اﯾـﻦ ﻣﺪﻋﺎﺳـﺖ. «ﻋﻠﯿﻬﻢ اﻟﺴﻼم»ﻣﺪاﯾﺢ او درﺑﺎره اﻫﻞ ﺑﯿﺖ ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ « ﭘﻨﺠﺎه ﺳﺎل اﺳﺖ ﮐﻪ ﭼﻮﺑﻪ دار ﺧﻮد را ﺑﺮ دوش دارم و ﮐﺴﯽ را ﻧﻤﯿﯿﺎﺑﻢ ﮐﻪ ﻣﺮا ﺑﺮ آن ﮐﺸﺪ. »ﺧﻮد او ﻣﯿﮕﻔﺘﻪ