توريسم فرهنگي
مقدمه
باعنايت به فضاهاي رواني كه به دليل ماشيني شدن زندگي بشر بر آحاد مردم وارد ميشود و از آنجايي كه انسانها در هر كجاي دنيا پس از كار طاقت فرسا با سيستم هاي مكانيكي و الكترونيكي نياز مبرم به سياحت، گردش و آرامش سفر خواهند داشت در دهه هاي آينده شاهد رشد فزاينده و شتابناك اين صنعت خواهيم بود.
در سالهاي گذشته براي ساماندهي صنعت توريسم و ايجاد آرامش مورد انتظار براي مسافر و توريسم نياز به طراحي علوم مرتبط با اين صنعت احساس شد. در كشور ما با توجه به جاذبههاي مختلف توريستي ازجمله معماري هاي بيبديل، وجود تاريخ هفت هزار ساله نانوشته و دو هزار و پانصد مكتوب و مستند، منابع طبيعي، آب و هواي چهارفصل صحيح، جاذبههاي اكوتوريسم، آب، جنگل، كوير و ... اين صنعت از چهار دهه قبل سازماندهي شده و سالها قبل موضوع آموزش رشتههاي مختلف اين صنعت از سوي متوليان صنعت گردشگري در ايران موردتوجه قرار گرفت و نهايتا در سال 1378 اين آموزشها به بخش خصوصي واگذار شد كه مسلما حضور بخش خصوصي در ارجا توفيق اين امر را مضاعف نمود كه اثر بخشي ارتقا آمار كيفي و كمي بخش خصوصي در بحث آموزش و خدمات جهانگردي را در مقولههاي ديگر مورد بررسي قرار خواهيم داد.
براي شناخت توسعه و گسترش اين صنعت و علوم مربوطه بايستي متناسب با رشد صنعت توريسم توسعه و تقسيمبندي تخصصي علم توريسم را نيز مدنظر داشت و از ظرفيتهاي دانشگاهي، آموزشهاي كوتاه مدت آموزشهاي ضمن خدمت و مستمر براي رعايت تناسب رشد صنعت به ارتقا علمي بهره جست در غير اين صورت شاهد آسيبببه اين صنعت بوده و آسيب صنعت توريسم آسيب به روح و روان و آرامش انسان ها است كه آسيبها به آرامش انسانها گناهي نابخشودني خواهد بود.
در تعاريف اين علم و در تقسيمبندي كلاسيكي يكي از جاذبههاي بسيار مهم كه مورد توجه اغلب مردم دنيا است.
توريسم فرهنگي
توريسم فرهنگي خود داراي شاخه هاي بسيار متعددي است كه كشور ايران در تمامي ابعاد آن داراي پتانسيلهاي فراواني است. ايران با تاريخ و فرهنگ كهن خود آنچنان مملو از غناي فرهنگي است كه ميتواند براي سالهاي طولاني جاذبههاي نامكرر و مطابق با سليقه تمام مردم جهان را ارايه نمايد. اين جاذبهها در عرصه فرهنگي، فولكلور، آداب و سنن اصيل و كهن، جشنها، آيينها و مراسم ريشه دار حكايت از حلاوتهاي زندگي بشر با تاريخ پرفراز و نشيب اين سرزمين و رشد فرهنگي انسانها و تاريخ تمدن انسان، ايران و ايراني دارد.
گردشگري فرهنگي نوعي از گردشگري است كه مسافر در آن به جستجو، فراگيري و تجربه درباره فرهنگ حال و گذشته جامعه خود يا ديگران ميپردازد. گردشگران فرهنگي انگيزههاي متعددي براي سفر خود دارند كه به قسمت كوچكي از اين انگيزه ها اشاره ميشود:
- گروهي از گردشگران به دليل علاقه به اصل تاريخ و فرهنگ به سرزمينهاي مختلف سفر مي كنند.
- گروهي از توريستهاي فرهنگي جهت شناخت روحيات ملل مختلف سفر ميكند.
- گروهي از اين گردشگران به منظور تحقيق و پژوهش در رشته تخصصي خودشان و بهرهگيري از علوم و فرهنگ مرتبط با اين علم در ساير ملل سفر ميكند.
- با توجه به اينكه داشتن آگاهي و اطلاعات براي هر انسان امتياز محسوب ميشود. برخي از گردشگران فرهنگي جهت افزايش اطلاعات خود و مطرح كردن اين اطلاعات عيني و شهودي در جلسات و مجامع مختلف اقدام به اين سفرها ميكند.
- انگيزه و دلايل سفرهاي فرهنگي به تعداد تفكر اين مسافران بوده و مسلما در اين مقوله نمي گنجد.
بررسي ابعاد اقتصادي (توريسم فرهنگي)
در بسياري از باورها چنين به نظر ميرسد كه هر جا سخن از فرهنگ به ميان ميآيد بايستي بعد اقتصاد موضوع كنار گذاشته شود اما در صنعت توريسم به كار بردن لفظ توريسم فرهنگي، دليلي براي جدايي اين مقوله از انتفاع و مسائل اقتصادي وجود ندارد .
توريمس فرهنگي و به طور كلي صنعت جهانگردي مضافا بر اينكه يك مقوله روحي، رواني و فرهنگي به شمار ميرود متناسب با سيستم هاي مختلف و وجود يا ايجاد عوامل جذب توريسم يك فعاليت اقتصادي سودآور بوده و امروزه سومين صنعت پردرآمد دنيا محسوب ميگردد و در اين ميان توريسم فرهنگي كه به علت گستردگي و ظرافت خويش آميخته با باورهاي گردشگر است ميتواند ضمن درآمدزايي بسيار بالا در توسعه فرهنگي ايجاد صل بين ملل مختلف كه خود به لحاظ آسايش بشر و ابعاد اقتصادي آن قابل بررسي و قابل توجه است در آموزش دورههاي مختلف مورد توجه سيستم هاي آموزشي اساتيد و دست اندركاران قرار گيرند.
اشتغال و كارآفريني در صنعت توريسم (توريسم فرهنگي)
در دنيا امروز چه در كشورهاي توسعه يافته و چه در كشورهاي در حال رشد بزرگترين امتياز براي هر صنعت هر سازمان و هر فرد داشتن تفكر و خلاقيت براي كارآفريني است. تفكر كارآفريني موجبات اشتغال زايي و در نهايت رفع بيكاري و كاهش ناهنجاريهاي اجتماعي مي گردد. تفكر كارآفريني كليد رشد و توسعه اقتصادي هر كشور ي شناخته شده است . در سالهاي گذشته دولتهاي كشورهاي مختلف به طور جدي به تشويق تفكر كارآفريني پرداختهاند چرا كه ارتقا كشور و رشد ملت در گرو كار، اشتغال و بهرهوري نهفته است .
يكي از شاخه هاي موثر در اشتغالزايي صنعت توريسم توريسم فرهنگي است چرا كه گردشگران علاقمند به فرهنگ ملل، خود داري فرهنگهاي مختلف، نيازها، سلايق، و خصوصياتي هستند كه كشور ميزبان ميبايستي براي ارائه خدمات توريستي و معرفي فرهنگ خويش به گونه اي خود را با فرهنگ ميهمانش مطابقت دهد كه جذابيت، حلاوت و اصالت فرهنگ خود را به صورت واقعي كامل و هنرمندانه به توريست علاقمند منتقل كنند.
هيچگاه نمي توان براي رسيدن به اين مقصود با تعداد معدودي از افراد جامعه به اين سمت حركت نمود. بلكه بايد آموزشهاي عمومي در جامعه توسط اساتيد رسانههاي عمومي، ارگانها، سازمان و وزارتخانههاي مرتبط صورت پذيرد.
علاوه بر آموزشهاي عمومي ضرورت دارد جوانان علاقمند زيادي را تحت آموزشهاي تخصصي قرار داده و به دليل ظرافت، نظم، گستردگيو فنون و روانشناختي و جامعهشناسي اين رشته كه قبلا نيز اشاره گرديده بايد كشور از يك استراتژي تعريف شده دقيق مبتني بر يك مديريت علمي به روز و پويا در اين زمينه برخوردار باشد.
به دليل تعدد شاخههاي اين رشته افراد زيادي از اقشار جامعه عليالخصوص جوانان تحصيل كرده و علاقمند در سطح كشور جذب شده در حقيقت گام بزرگي جهت تحقق تفكرآفريني و اشتغالزايي برداشته خواهد شد .
لازمه توسعه توريسم فرهنگي
حمايت دولتها و سازمانهاي بينالمللي از سيستم ها و مراكز آموزشي مرتبط و كارآفرينان در زمينه توريسم فرهنگي در فرآيند توسعه اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي در كشور توسعه توريسم فرهنگي جز الزامات اين فرآيند محسوب ميشود. در كشورهاي توريست پذير و در جوامعي كه بخش عمده اي از درآمد دولت را به صنعت توريسم اختصاص دادهاند سياستگذاران دولتها بر پايه حمايت از دست اندركاران و گردانندگان چرخه اين صنعت قرار گرفته است. اين حمايتها ميتواند به دو بخش تقسيم شود:
الف) حمايتهاي معنوي
بسترسازي و ترويج فرهنگ گردشگري در سطح جامعه
نشان دادن تاثيرگذاري مادي و معنوي صنعت توريسم در زندگي كليه شهروندان
نشان دادن اهميت رشتههاي تحصيلي مرتبط با صنعت توريسم براي جوانان و امكان اشتغالزايي فارغالتحصيلان اين رشتهها
ارتقا جايگاه علمي و اجتماعي اساتيد و متوليان آموزش رشتههاي صنعت توريسم
برگزاري كنگرههاي بينالمللي، برپايي سمينارهاي ملي و سمپوزيومهاي تخصصي
ايجاد امكانات تبادل استاد، دانشجو و تكنولوژي صنعت توريسم فيمابين كشورها و ملل مختلف
ب) حمايتهاي مادي
سرمايه گذاري جهت تدوين و يا اصلاح ساختاري در مباحث توريسم
برنامهريزي، سياستگذاري و نظارت كامل به روند صنعت و عدم دخالت در اجراي برنامههاي صنعت توريسم توسط دولت(خصوصي سازي واقعي)
اختصاص اعتبار و بودجه كافي براي امور پژوهشي در صنعت توريسم
امكان دسترسي سريع و سهل به تسهيلات اداري و مالي جهت متقاضيان و ايجاد مراكز آموزشي، امكانات توريستي اعم از هتل، هتل آپارتمان، اصلاًح ساختار ناوگان ترابري مطابق با استانداردهاي بينالمللي و سايتهاي مختلف توريستي
سرمايه گذاري براي تبليغات و آموزشهاي عمومي و ايجاد شبكههاي آموزشي مكانيزه و الكترونيكي از راه دور
همانطوري كه اشاره شد ايران با داشتن پتانسيلهاي قابل طرح اعم از شهودي، تصويري، طبيعي، فرهنگي و ساير قابليتها داراي جذابيتهاي ويژه براي جهانگردان خصوصا جهانگردان فرهنگي مورد توجه قطب عظيم سيستم تويستي جهان ميباشد و عنايت دولتمردان و متوليان صنعت توريسم در ايران خصوصا مسوولين محترم سازمان ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري كشور كه در راس آن معاونت محترم رياست جمهوري قرار گرفته است با برنامهريزي توسعه يافته توجهات ويژه به صنعت و تلاشهاي شبانه روزي خود، معاونين، مشاوران، مديران و مسوولين واحدهاي مختلف بستر را براي پذيرش توريست فرهنگي و توسعه صنعت توريسم خصوصا در عرصه توريسم فرهنگي آماده كرده اند.
سرمايه گذاران، مديران، دست اندركاران بخش خصوصي اعم از مديران واحدهاي آموزشي، هتلداران، آژانسهاي مسافرتي و مديران سايتهاي مختلف توريستي با اعتقاد به غناي فرهنگي، حاكميت اخلاق در جامعه اسلامي ايران برخورداري ملت ايران از آموزههاي الهي و تبعيت از دين مبين اسلام، سرشار از گفتهها و ناگفتههاي زيباي ميزباني، ميهماننوازي، تاريخ و تمدني بس طولاني و پرافتخار در كنار متوليان و مديران دولتي شما عزيزان را شاهد شكوفايي اين صنعت در كشور خواهند كرد.