چكيده

هنگامي‌ كه‌ جهان‌ در سوداي‌ تئوري‌ها و انديشه‌هاي‌ كلاسيك‌ بود، انقلاب‌ اسلامي‌ به‌ وقوع‌ پيوست‌ و مصداق‌ عيني‌ نفي‌ اين‌ تئوري‌ها شد. در واقع‌ اين‌ انقلاب‌ نشان‌ داد باور به‌ اينكه‌ همواره‌ با گسترش‌ فرايندهاي‌ مدرن،‌ دين‌ از عرصه‌ عمومي‌ به‌ حاشيه‌ رانده‌ مي‌شود و به‌ تدريج‌ از اهميت‌ اين‌ نهاد مهم‌ اجتماعي‌ كاسته‌ مي‌شود، با واقعيت‌ جهان‌ سازگار نيست. مردم‌ ايران‌ ، در يك‌ فرايند انقلابي‌ و فراگير، دين‌ را از حوزه‌هاي‌ فردي‌ و اجتماعي‌ به‌ عرصه‌ سياسي‌ برده‌ و نظامي‌ ديني‌ شكل‌ دادند و بر حاكميت‌‌ معيارها و ارزش‌هاي‌ ديني‌ بر جامعه‌ تأكيد كردند. اگر تقويت‌ دين‌ در حيات‌ اجتماعي‌ و برقرار كردن‌ دوباره‌ رابطه‌ ميان‌ نهاد دين‌ و سياست‌ مهمترين‌ بداعت‌ انقلاب‌ اسلامي‌ در عرصه‌ جهاني‌ بود، حدود تداوم‌ اين‌ وضعيت‌ نيز مضمون‌ مهمترين‌ مباحث‌ در خصوص‌ نظام‌ سياسي‌ برآمده‌ از انقلاب‌ در ايران‌ بوده‌ و هست.

چنين‌ موضوعاتي لزوم‌ پژوهشي‌ دقيق‌ و واقع‌بينانه‌ در اين‌ حوزه‌ را شكل‌ داد. تحليلي‌ كه‌ بر اساس‌ پژوهش‌ علمي‌ و فراگير انجام‌ شود، گزارش‌ باورهاي‌ ديني‌ و نگرش‌ اجتماعي، تحليلي‌ بر يافته‌هاي‌ پيمايش‌ ارزش‌ها و نگرش‌هاي‌ ايرانيان‌ در حوزه‌ دين‌ بوده‌ است.

عدم اطلاعات كافي راجع به رفتارهاي فرهنگي ايرانيان از سويي و لزوم برنامه‌ريزي دقيق در حوزه فرهنگ براي ايجاد زمينه‌اي مناسب جهت اشاعه آن از سوي ديگر، ضرورت انجام پژوهشي فراگير و با تكيه بر مباني علمي را ايجاب كرد. اين پژوهش به بررسي رفتارهاي فرهنگي ايرانيان در مناطق مختلفت كشور به منظور آشنايي با زمينه هاي ديني و تأثير آن در از بين بردن بي سواد و جذب سواد آموز مي پردازد.

مفاهيم اصلي و پايه‌اي‌

پژوهش فعاليت و مصرف كالاهاي فرهنگي كشور با توجه به فعاليت فرهنگي افراد، مصرف كالاهاي فرهنگي، تسهيلات (امكانات) فرهنگي، تقاضاي فرهنگي و اوقات فراغت سازمان يافته است. در اين پژوهش فعاليت فرهنگي و ديني به‌عنوان يكي از مفاهيم كليدي مرتبط با حيات فرهنگي شناخته شد. اين مفهوم در مقابل مفهوم فعاليت سياسي، فعاليت اقتصادي و تا حدي فعاليت اجتماعي قرار گرفت. بنابه ‌تعريف ارائه شده اين فعاليت عبارتست از: فعاليتي كه حول محور توليد، به‌كارگيري، انتقال، استفاده و مصرف معاني و نمادها و شكل‌دادن، تغيير و ارتقاي حيات روحي و معنوي افراد شكل مي‌گيرد كه خود تأثير مهمي در فراگير بودن تمام مردم از جمله بي سوادان كشور داشت.

اگر آن را به نحو سلبي تعريف كنيم، مي‌توان به فعاليت غيراقتصادي و سياسي تعريف كرد. چنان كه در درك معمول هم‌چنين تلقي وجود دارد و به‌طور ضمني فعاليت اجتماعي آزادانه را هم شامل مي‌شود.

اين فعاليت در اشكال ناب و خلاق آن، به آفرينش و خلق فرهنگي منجر مي‌شود. كاري كه هنرمندان، شعرا، فلاسفه، انديشمندان و پديدآورندگان صور مكتوب، صوتي و تصويري و... انجام مي‌دهند. اما در اشكال معمول و مرسوم آن، فعاليتي را شامل مي‌شود كه در آن فرد با مصرف و استفاده از آنچه پدپد آمده است، با امر فرهنگي آشنا مي‌شود و با استفاده از آن به رشد و شكوفايي وجود خود كمك مي‌كند. آنچه به‌عنوان فرهيختگي از آن ياد مي‌شود، مي‌تواند نتيجه فعاليت فرهنگي از اين نوع باشد كه خود مي تواند كمكي به ريشه كني بي سوادي داشته باشد.